Kabakulak Tükrük bezleri ve sinir dokularına yerleşmeyi seven özel bir virüs tarafından çocuk ve erişkinlerde meydana getirilen bulaşıcı bir hastalık.
Kabakulak Tükrük bezleri ve sinir dokularına yerleşmeyi seven özel bir virüs tarafından çocuk ve erişkinlerde meydana getirilen bulaşıcı bir hastalık.
Daha çok çocuklarda görülen bulaşıcı bir hastalıktır. Hastanın ağzından çıkan
tükürük damlacıklarıyla bulaşır.
Tıp dilinde parotitis epidemica denilen bu hastalık; genellikle kulak altında
bulunan tükürük bezlerinin iltihaplanması sonucu ortaya çıkar. Kuluçka devresi,18 gündür.
Hastanın ateşi birdenbire yükselir, genel bir halsizlik görülür. Çok defa
kulağın ön ve altında bulunan tükürük bezleri şişer ve acıma hissi duyulur.
Yanak ve kulağın altı kabarır, kulak memesi de hafifçe yukarı doğru kalkar.
Ağızda kuruluk, dilde pas vardır. İştah da azalmıştır. Bu durum birkaç gün
devam ettikten sonra tükürük bezlerindeki şişlik yavaş yavaş kaybolmaya ve
hasta iyileşmeye başlar.
Hastalığın kendisi çok tehlikeli bir hastalık olmadığı halde; başka
hastalıklara zemin hazırlar. Bu hastalıklar arasında; pankreas, gözyaşı keseleri,
böbreküstü bezleri, erkeklerde husyeler, kadınlarda yumurtalıkların etkilenmesi
önemli sonuçlar doğurabilir. Bu nedenle en iyi şekilde tedavi edilmesi gerekir.
Hastanın sağlıklı kimselerle konuşması, görüşmesi önlenir. Sulu yiyecekler
verilir. Kabız olmaması sağlanır.
Kabakulak virüsünün yaptığı hastalık, 16-18 günlük bir kuluçka devresinden
sonra ortaya çıkar. Hastalığa maruz kalan şahısların yaklaşık % 30-40’ı
herhangi bir hastalık belirtisi olmadan hastalığı geçirirler. Geri kalan
şahıslarda değişen şiddetlerde hastalık kendisini gösterir.
Belirtileri:
Vak’aların çoğunda virus, tükrük bezlerini tutar. Hastalık ateş, titreme,
kırıklık, kulağın önünde çiğnemeyle artan ağrı ve buradaki tükrük bezinde şişme ile başlar. Nisbeten sık görülen diğer belirtileri arasında, beyin iltihabı ve
erişkin erkeklerde yumurtalık iltihabı yapması sayılabilir. Daha az sıklıkta
pankreas ve tiroit bezlerini de tutabilir. Kabakulağın bu çeşitli belirtileri
birlikte veya ayrı ayrı görülebilir.
Tükrük bezine ait belirtiler, hastalığın şiddetine bağlı olarak 1-6 günde
geçer. Genellikle her iki yanaktaki tükrük bezlerini birden tutar ve daha ileri
durumlara yol açmaz. Erişkin erkeklerde % 20-30 oranında yumurtalık iltihabı
(orşiepididimit, orşit) yapabilir. Yaygın kanaatin aksine bu durumun kısırlık
ve iktidarsızlığa yol açması sık değildir. % 10 vak’ada menenjite (beyin zarı
iltihabı) sebep olur. Menenjit, ateş, baş ağrısı, kusma, ense sertliği ile
kendini gösterir; genellikle 5-10 günde kendiliğinden iyileşir. Sağırlık çok
nadir olarak görülür.
Kabakulak, daha çok 5 ila 10 yaş grubunu tutar. Kabakulak enfeksiyonlarının %
85’i 15 yaşın altında geçirilir; hastalık diğer bütün yaşlarda da görülebilir.
Her ikilim ve bölgede hastalığa yakalanabilinir.
Kabakulaklı bir nhasta, belirtilerin başlamasından birkaç gün öncesinden, tükrük bezindeki
şişlik geçene kadar olan sürede (yaklaşık 7-10 gün) hastalığı bulaştırabilir.
Kabakulak virüsü tükrük ile atılarak bulaşmayı sağlar. Hastalığın yayılmasını
önlemek zordur. Hastanın tecrit edilmesi ve karantina metodları bir derece
etkilidir. Hastalık bir defa geçirildikten sonra ömür boyu bağışıklık sağlar.
Hastalıktan korunmada en etkili metod aşıdır. Bir yaşını tamamlamış ve
kabakulak geçirmemiş herkes aşılanabilir. Aşı tek başına veya
kızamık-kızamıkçık aşıları ile birlikte de yapılabilir. Hamilelere yapılmaz.
Tedavi:
Kabakulak kendi kendisini sınırlayan bir hastalıktır. Destekleyici ve
belirtilere yönelik tedavi yapılır. Hastalar mutlak yatak istirahatine alınır
ve en az iki hafta diğer şahıslardan ayrı tutulmalıdır. Hastalığın
başlangıcında gammaglobulin yapılırsa hafif geçmesi sağlanabilir. Antibiyotik
verilmez. Şişmiş tükrük bezlerine sıcak tatbiki ve aspirin kullanma ağrıyı
kontrol eder. Bu hastalar, ağrı sebebiyle katı gıdalar alamazlar, sıvı
gıdalarla beslenmelidirler.
